Madde 1 – Tevhid ve Egemenlik

Egemenlik bütünüyle Allah’a aittir. (Yusuf, 12/40)

Devlet, hukuki ve ahlaki meşruiyetini Kur’an-ı Kerim’in bildirdiği ilahi otoriteden alır. İnsan, yeryüzünde Allah’ın halifesi olup bu egemenliği adaletle temsil etmekle yükümlüdür.

Madde 2 – Kur’an’ın Üstünlüğü

Kur’an, anayasa dahil tüm yasaların ve uygulamaların üst normudur. Her türlü yasa, yönetmelik ve düzenleme, Kur’an hükümlerine aykırı olamaz.

Madde 3 – Adalet Esastır

Adalet, Allah’a en yakın davranıştır. (Nahl, 16/90)

Devletin bütün kurumları ve yöneticileri, karar ve uygulamalarında mutlak adaleti sağlamakla yükümlüdür.

Madde 4 – İnsan Onuru Dokunulmazdır

Her insan, yaratılış itibarıyla saygıya layıktır. (İsra, 17/70)

Irk, dil, renk, cinsiyet, din veya zenginlik ayrımı gözetilmeksizin her bireyin onuru, hakkı ve özgürlüğü devletin güvencesindedir.

Madde 5 – Liyakat ve Emanet Sorumluluğu

Her görev, ehil olan kişilere verilmelidir. (Nisa, 4/58)

İdare, makam ve yetkiler, torpil ya da ayrımcılık gözetilmeksizin liyakat ve dürüstlük esasına göre verilir.

Madde 6 – Şura (Danışma) ile Yönetim

Devletin işleyişi, halkın katılımını esas alan danışma (şura) ilkesine dayanır. (Şura, 42/38)

Yasama, yürütme ve yerel yönetimler kararlarında istişare kültürünü benimser.

Madde 7 – Kul Hakkı Esastır

Kul hakkı, Allah’ın affetmediği haklardandır.

Hiçbir kamu görevlisi, kişi ya da kurum, halkın hakkını gasp edemez. Her türlü yolsuzluk, haksız kazanç ve keyfi uygulama suçtur.

Madde 8 – Özgürlük ve Dinde Zorlama Yasağı

Dinde zorlama yoktur. (Bakara, 2/256)

İnanç, düşünce ve vicdan özgürlüğü anayasa güvencesindedir. Kimse dinini terk etmeye ya da başka bir dini kabul etmeye zorlanamaz.

Madde 9 – Ahlaki Yasa Üstündür

Kur’an’daki ahlaki ilkeler; doğruluk, emanete riayet, iffet, sadakat ve merhamet, devlet ve toplum düzeninin temelidir. Devlet bu değerleri korur ve geliştirir.

Madde 10 – Devletin Varlık Sebebi

Devletin amacı; adaleti sağlamak, toplumsal huzuru temin etmek, hakkı üstün kılmak, halkın temel ihtiyaçlarını karşılamak ve yeryüzünde fitneyi (bozgunculuğu) ortadan kaldırmaktır. (Bakara, 2/205)

Madde 11 – Devletin Tanımı

Devlet; halkın güvenliğini, adaletini ve refahını sağlamakla yükümlü olan, Kur’an esaslarına göre yapılandırılmış bağımsız bir teşkilattır.

Madde 12 – Devletin Niteliği

Devlet; adalet, şura, liyakat ve ahlak esasları üzerine kuruludur. Teokrasi, otokrasi ya da sekülerizm değil; ilahi adaletin rehberliğinde halk iradesiyle yönetilen bir sistem esas alınır.

Madde 13 – Yasama Yetkisi

Yasama yetkisi, halk tarafından seçilen Şura Meclisi’ne aittir. Meclis, Kur’an’a aykırı olmayan yasaları istişare ve icma ile belirler.

Madde 14 – Şura Meclisi’nin Görevleri

Yasa yapma, denetleme, bütçeyi onaylama ve yürütmeyi dengeleme görevi Şura Meclisi’nindir. Meclis kararları açık oy ve çoğunlukla alınır.

Madde 15 – Meclis Üyeliği Şartları

Meclis üyeleri; ehliyetli, dürüst, halkın güvenini kazanmış, ilim ve ahlak sahibi kişilerden oluşur.

Madde 16 – Yürütme Yetkisi

Yürütme yetkisi, Meclis’in uygun gördüğü bir Başkan, Emir veya Lider aracılığıyla kullanılır. Lider, Kur’an’a uygun hüküm sürmekle sorumludur.

Madde 17 – Liderin Görev ve Sorumluluğu

Devlet Başkanı, adaleti sağlamak, toplumun huzurunu korumak ve Meclis kararlarını uygulamakla yükümlüdür. Zulüm ve israfa yer yoktur. (Sad, 38/26)

Madde 18 – Yargı Bağımsızlığı

Yargı; bağımsız ve tarafsızdır. Kur’an hükümleri esas alınarak karar verilir. Yargıçlar adaletten sapmaz, hükmü Allah’a göre verir. (Maide, 5/8)

Madde 19 – Kadıların (Hâkimlerin) Nitelikleri

Kadılar; adalet, ilim, dürüstlük ve tecrübe sahibi kişilerden seçilir. Kadıların kararı Kur’an ve sünnet esaslıdır.

Madde 20 – Mahkemelerin Hiyerarşisi

Yerel kadılıklar, yüksek kadılık ve anayasa mahkemesi gibi dereceler bulunur. Tüm mahkemeler Kur’an’a bağlı kalır.

Madde 21 – Kuvvetler Ayrılığı

Yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden bağımsız çalışır. Hiçbir güç diğerini tahakküm altına alamaz.

Madde 22 – Denetim ve Şeffaflık

Devletin tüm organları halka karşı sorumludur. Şeffaflık esastır. Mal beyanı ve hesap verme zorunludur. (Enfal, 8/27)

Madde 23 – Yerel Yönetimler

İller, şehirler ve köyler kendi yöneticilerini seçer. Yerel yönetimlerde de şura ve adalet esas alınır.

Madde 24 – Ordu ve Güvenlik Güçleri

Ordu; yalnızca savunma amaçlıdır. Mazlumları korumak, düşman saldırılarını önlemek ve iç düzeni sağlamak için vardır. (Hac, 22/39)

Madde 25 – Zorbalığa Karşı Direniş Hakkı

Zulüm ve baskı altında kalan halk, direnme hakkına sahiptir. Devlet, zalime değil mazluma yardım eder. (Bakara, 2/251)

Madde 26 – Danışmanlık Kurulları

Devlet başkanı ve bakanlıklar, ilim ehli kişilerden oluşan şura heyetleriyle çalışır. Her karar, istişareyle alınmalıdır. (Al-i İmran, 3/159)

Madde 27 – Görev Süreleri

Yöneticilerin görev süresi halkın iradesiyle belirlenir. Sürekli liderlik ve otoriterleşme haramdır.

Madde 28 – Görevden Alma

Halk, görevini kötüye kullanan, adaletsiz davranan veya halkı istismar eden yöneticiyi görevden alma hakkına sahiptir.

Madde 29 – Devlet Görevlilerinin Mal Varlığı

Devlet görevlileri, görev öncesi ve sonrası mal varlıklarını beyan eder. Haksız kazanç elde edenler hesap vermek zorundadır.

Madde 30 – Devletin Sürekliliği

Devlet, halkın rızasına ve Kur’an’ın hükümlerine dayandığı sürece meşrudur. Zulüm ve yozlaşma durumunda halk, yapıyı değiştirme hakkına sahiptir.

Madde 31 – Yaşama Hakkı

Her bireyin yaşama hakkı kutsaldır. Haksız yere bir cana kıymak, tüm insanlığı öldürmek gibidir. (Maide, 5/32)

Madde 32 – İnanç Özgürlüğü

Kimse inancından dolayı yargılanamaz veya baskı altına alınamaz. Dinde zorlama yoktur. (Bakara, 2/256)

Madde 33 – Düşünce ve İfade Özgürlüğü

Her birey düşündüğünü açıkça ifade etme hakkına sahiptir. Hakaret, iftira ve fitne teşvik eden sözler bu özgürlüğün dışındadır.

Madde 34 – Eğitim Hakkı

İlim erkek ve kadın her Müslümana farzdır. Eğitim, tüm bireyler için erişilebilir ve ücretsizdir. (Zümer, 39/9)

Madde 35 – Kadın ve Erkek Eşitliği

Erkekler için kazandıklarından bir pay, kadınlar için de kazandıklarından bir pay vardır. (Nisa, 4/32) Hak ve sorumluluklar eşittir.

Madde 36 – Özel Hayatın Gizliliği

Kimse bir başkasının mahremiyetini ihlal edemez. Casusluk, izinsiz takip ve özel bilgilere ulaşmak haramdır. (Hucurat, 49/12)

Madde 37 – Mülkiyet Hakkı

Helal yollarla kazanılmış mal ve mülk kutsaldır. Zorla el koymak, gasp ve haksız vergi haramdır. (Bakara, 2/188)

Madde 38 – Seyahat ve Yerleşme Özgürlüğü

Her birey ülke içinde serbestçe dolaşma ve ikamet etme hakkına sahiptir. Bu hak keyfi olarak sınırlandırılamaz.

Madde 39 – Aile Kurma Hakkı

Aile, toplumun temelidir. Evlenme, boşanma ve çocuk sahibi olma hakkı meşru çerçevede güvence altındadır. (Rum, 30/21)

Madde 40 – Çocuk Hakları

Her çocuk; yaşama, eğitim görme, sevgi ve bakım alma hakkına sahiptir. Zorla çalıştırılamaz, istismar edilemez.

Madde 41 – Engelli Bireylerin Hakları

Engelli bireyler, eşit yurttaşlardır. Eğitim, sağlık ve çalışma alanlarında ayrımcılık yapılamaz. Devlet onları korumakla yükümlüdür.

Madde 42 – Sağlık Hakkı

Her birey, beden ve ruh sağlığı hizmetinden faydalanma hakkına sahiptir. Tedavi hakkı engellenemez.

Madde 43 – Temel İhtiyaçların Karşılanması

Yiyecek, barınma, giyim ve su gibi temel ihtiyaçların karşılanması devletin görevidir. Hiç kimse aç ve açıkta bırakılamaz.

Madde 44 – Çalışma Hakkı

Herkes meşru bir şekilde çalışarak geçimini sağlama hakkına sahiptir. Zorla çalıştırmak haramdır.

Madde 45 – Sendika ve Toplanma Hakkı

Çalışanlar, haklarını savunmak için sendika kurabilir ve meşru sınırlar içinde toplanabilirler.

Madde 46 – Adil Ücret Hakkı

İşçi alın teri kurumadan ücretini almalıdır. (Buhari) Ücret adaletli olmalı ve zamanında ödenmelidir.

Madde 47 – Hak Arama Özgürlüğü

Her birey yargı yoluyla hakkını arama özgürlüğüne sahiptir. Devlet, yargıya erişimi kolaylaştırmak zorundadır.

Madde 48 – Dilekçe Hakkı

Vatandaşlar dilekçe ile devlete başvurabilir. Tüm başvurular makul sürede yanıtlanmak zorundadır.

Madde 49 – Eziyet ve İşkence Yasağı

Hiçbir bireye, gözaltında ya da cezaevinde eziyet ve işkence yapılamaz. Bu mutlak biçimde yasaktır. (Bakara, 2/286)

Madde 50 – Suçun Şahsiliği

Hiç kimse başkasının suçu nedeniyle cezalandırılamaz. (Fatır, 35/18)

Madde 51 – Masumiyet Karinesi

Bir kişi, suçu sabit oluncaya kadar masum kabul edilir. Delil olmadan kimse itham edilemez. (Nur, 24/4)

Madde 52 – Gizli Delil ve İftira Yasağı

Delil olmadan suç isnat etmek, yalan yere şahitlik yapmak ve iftira atmak haramdır. (Nur, 24/4)

Madde 53 – Mahremiyetin Korunması

Hiç kimsenin evi izinsiz girilemez. (Nur, 24/27) Kişisel veriler devletin güvencesindedir.

Madde 54 – Göç ve Sığınma Hakkı

Zulümden kaçan kişilere sığınma hakkı tanınır. Göçmenlere adaletli davranılmalıdır. (Tevbe, 9/100)

Madde 55 – Din ve Vicdan Hürriyeti

Herkes vicdanı doğrultusunda yaşamakta özgürdür. Devlet, dini tercihlere karışamaz.

Madde 56 – Kültürel Haklar

Her birey, kültürünü yaşatma ve ifade etme hakkına sahiptir. Irk, dil ve soy üzerinden ayrımcılık yapılamaz. (Hucurat, 49/13)

Madde 57 – İffet ve Onur Hakkı

İftira, gıybet ve ahlaki karalamalar haramdır. İnsanların şerefi devlet tarafından korunur. (Hucurat, 49/11)

Madde 58 – Hayatın Korunması

Savaşta dahi yaşlılara, çocuklara, kadınlara ve ibadethanelere dokunulamaz. (Bakara, 2/190)

Madde 59 – İnsanca Yaşam Hakkı

Devlet, her bireyin onurlu, güvenli ve insanca yaşamasını sağlamakla yükümlüdür. Açlık, susuzluk, çaresizlik devletin sorumluluğundadır.

Madde 60 – Hakların Sınırları

Hiçbir hak, bir başkasının hakkını ihlal edecek şekilde kullanılamaz. Bireysel özgürlükler, Kur’an’ın belirlediği sınırlarla çerçevelenir.

Madde 61 – Faiz Yasağı

Faiz (riba) kesinlikle haramdır. Ekonomik faaliyetlerde adalet ve helallik esas alınır. (Bakara, 2/275)

Madde 62 – Zekât ve Sadaka

Müslümanlar, gelirlerinin belli bir kısmını ihtiyaç sahiplerine vermekle yükümlüdür. Bu, sosyal adaletin temelidir. (Tevbe, 9/60)

Madde 63 – İnfak ve Yardımlaşma

Toplum fertleri arasında dayanışma ve yardımlaşma teşvik edilir. Zenginler, yoksulların ihtiyaçlarını karşılamakla sorumludur.

Madde 64 – Ticaretin Helal ve Haramı

Ticaret ve alışverişte dürüstlük ve karşılıklı rıza esastır. Hile, aldatma, yalan ve eksik bilgi vermek yasaktır. (Müminun, 23/8)

Madde 65 – Kamu Mallarının Korunması

Kamu malları kutsaldır ve israf edilmeden, adil şekilde kullanılır. (İsra, 17/27)

Madde 66 – İsrafın Yasaklanması

İsraf haramdır. Kaynaklar tutumlu ve verimli kullanılır. (İsra, 17/27)

Madde 67 – Mülkiyet Hakkı

Helal yollarla kazanılan mal ve mülk korunur. Haksız el koyma ve gasp yasaktır. (Nisa, 4/29)

Madde 68 – Çalışma ve Emek Hakkı

Herkes meşru bir işte çalışarak geçimini sağlama hakkına sahiptir. Zorla çalıştırma yasaktır. (Nahl, 16/75)

Madde 69 – Adil Ücret ve Haklar

İşçinin emeği karşılığını zamanında ve eksiksiz alması zorunludur. (Müslim)

Madde 70 – Yoksulların Korunması

Devlet ve toplum, yoksullara yardım eder, onları korur ve sosyal adaleti sağlar.

Madde 71 – Yetimlerin Hakları

Yetimlerin mallarına zarar verilemez, hakları korunur. (Nisa, 4/10)

Madde 72 – Borç Yükümlülüğü

Borçlar dürüstçe ödenir ve haksız borçtan kaçınılır. (Bakara, 2/282)

Madde 73 – Kredi ve Finansal Faaliyetler

Faizsiz finansman ve ortaklıklar teşvik edilir. İnsanların borç yükü hafifletilir.

Madde 74 – Üretimin Teşviki

Üretim ve ticaret toplum yararına desteklenir. Herkes kendi emeğiyle zenginleşebilir.

Madde 75 – Kamu Hizmetleri

Sağlık, eğitim ve sosyal hizmetler devlet tarafından ücretsiz veya uygun şartlarda sağlanır.

Madde 76 – Doğal Kaynakların Korunması

Doğa ve kaynaklar gelecek nesiller için korunur. (A’raf, 7/31)

Madde 77 – Ticari Ahlak

Her türlü ticari işlemde dürüstlük, adalet ve karşılıklı saygı esas alınır. Hile ve haksız kazanç yasaktır.

Madde 78 – Sosyal Dayanışma

Toplum, yardımlaşma, dayanışma ve paylaşma kültürünü yaşatır. İhtiyaç sahipleri desteklenir.

Madde 79 – Çalışma Koşulları

Çalışanlar sağlıklı, güvenli ve adil koşullarda çalıştırılır. (Nisa, 4/58)

Madde 80 – Ekonomik Adalet

Zengin ile fakir arasındaki uçurum azaltılır. Sosyal adaletin sağlanması için devlet gerekli tedbirleri alır.

Madde 81 – Adaletin Temeli

Adalet, Allah’ın emridir ve her durumda önceliklidir. (Nisa, 4/58)

Madde 82 – Hâkimlerin Bağımsızlığı

Yargıçlar kararlarını yalnızca Kur’an ve sünnet ışığında verir. Hiçbir makam ya da kişi baskı yapamaz.

Madde 83 – Suç ve Ceza

Suçun şahsiliği esastır. Ceza, işlenen fiilin ağırlığına ve Kur’an hükmüne göre tayin edilir.

Madde 84 – Masumiyet Karinesi

Bir kişi suçlu olduğu kanıtlanana kadar masum kabul edilir. (Nur, 24/4)

Madde 85 – İspat ve Deliller

Delil olmadan kimse suçlanamaz ve cezalandırılamaz. (Nur, 24/4)

Madde 86 – İftiraya Karşı Koruma

İftira, yalan yere şahitlik ve gıybet yasaktır. (Hucurat, 49/12)

Madde 87 – Ceza Adaleti

Cezalar ölçülü ve hak edene uygulanır. Zulüm ve aşırılıktan kaçınılır.

Madde 88 – Hak Arama Hakkı

Herkes hakkını yargı yoluyla arama ve savunma hakkına sahiptir.

Madde 89 – Hukuki Temsil

Her bireyin avukat veya temsilci edinme hakkı vardır.

Madde 90 – Dava Süreçleri

Dava süreçleri hızlı, şeffaf ve adil olmalıdır. Hiç kimse makul olmayan sürelerle mağdur edilmez.

Madde 91 – Zorla İtiraf Yasaklığı

Zorla itiraf alınamaz, baskı yapılamaz.

Madde 92 – Cezaların İnfazı

Cezalar insan onuruna uygun şekilde infaz edilir.

Madde 93 – Yargı Denetimi

Yargı kararları temyiz ve itiraz yollarıyla denetlenir.

Madde 94 – Aile Hukuku

Aile, korunur ve adaletle yönetilir. Boşanma, velayet ve nafaka Kur’an hükümlerine göre belirlenir.

Madde 95 – Miras Hukuku

Miras payları Kur’an’daki oranlara göre dağıtılır. (Nisa, 4/11-12)

Madde 96 – Evlilik ve Nikah

Evlenme, karşılıklı rıza ve şahitler huzurunda gerçekleşir. (Nisa, 4/3)

Madde 97 – Suçun Önlenmesi

Devlet, suçları önlemek ve toplumu korumak için tedbir alır.

Madde 98 – Ceza Hukukunda İnsani Yaklaşım

Cezalar, ıslah ve toplum yararına hizmet edecek şekilde uygulanır.

Madde 99 – Hakların Korunması

Devlet, bireylerin temel haklarını korumakla yükümlüdür.

Madde 100 – Adaletin Ertelenmemesi

Adaletin gecikmesi, adaletin reddidir. (Hadis)

Madde 101 – Eğitim Hakkı

Her birey eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, ilim, hikmet ve güzel ahlak temelinde verilir. (Alak, 96/1-5)

Madde 102 – Eğitimde Eşitlik

Her çocuk, cinsiyet, ırk ve sosyal statü farkı gözetmeksizin eşit eğitim alır.

Madde 103 – Din Eğitimi

İslam dini, Kur’an ve sünnet esaslarına göre öğretilir. Din eğitimi, bireyin inanç ve ahlak gelişimini destekler.

Madde 104 – Bilimsel Eğitim

Bilim ve teknoloji alanında ilerlemek devletin sorumluluğundadır. Düşünce ve araştırma özgürdür. (Ali İmran, 3/190)

Madde 105 – Kültürün Korunması

Ulusal ve dini kültür değerleri korunur, geliştirilir ve gelecek nesillere aktarılır.

Madde 106 – Sanat ve Edebiyat

Sanat ve edebiyat, ahlak ve maneviyat temelinde teşvik edilir.

Madde 107 – Okuryazarlık

Her bireyin okuryazar olması için devlet gerekli önlemleri alır.

Madde 108 – Medya ve Bilgiye Erişim

Medya doğru, tarafsız ve ahlaki yayın yapar. Toplumun bilgiye erişimi sağlanır.

Madde 109 – Dil Eğitimi

Ulusal dil korunur ve geliştirilir. Yabancı dil öğrenimi teşvik edilir.

Madde 110 – Öğretmenlerin Statüsü

Öğretmenlerin mesleki hakları korunur, eğitim kalitesi sürekli iyileştirilir.

Madde 111 – Eğitimde İstişare

Eğitim politikaları, alanında uzman kişilerle istişare edilerek belirlenir.

Madde 112 – Ahlak Eğitimi

Toplumsal ahlak değerleri eğitim yoluyla yaygınlaştırılır ve korunur.

Madde 113 – Bilimsel Araştırma

Bilimsel araştırmalar desteklenir ve etik kurallara uygun şekilde yürütülür.

Madde 114 – Kütüphane ve Arşivler

Bilgi kaynakları geliştirilir, kütüphane ve arşivler toplumun hizmetindedir.

Madde 115 – Spor ve Fiziksel Eğitim

Spor ve fiziksel eğitim teşvik edilir, sağlıklı yaşam desteklenir.

Madde 116 – Gençlik Politikaları

Gençlerin eğitim, kültür ve sosyal hayata katılımı sağlanır.

Madde 117 – Kırsal Eğitim

Kırsal ve dezavantajlı bölgelerde eğitim imkanları artırılır.

Madde 118 – Özel Eğitim

Engelli bireylerin eğitim ihtiyaçları özel programlarla karşılanır.

Madde 119 – Eğitimde Teknoloji Kullanımı

Teknoloji eğitimde etkin şekilde kullanılır ve yaygınlaştırılır.

Madde 120 – Eğitimde Kalite Güvencesi

Eğitim kurumlarının kalite standartları oluşturulur ve denetlenir.

Madde 121 – Doğanın Korunması

Allah’ın yarattığı doğa korunur, tahribata izin verilmez. (A’raf, 7/31)

Madde 122 – Temiz Çevre Hakkı

Herkes temiz ve sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.

Madde 123 – Atık ve Kirliliğin Önlenmesi

Çevre kirliliği önlenir, atıklar doğru şekilde yönetilir.

Madde 124 – Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Kullanımı

Su, toprak, hava ve diğer doğal kaynaklar gelecek nesiller için korunur ve sürdürülebilir şekilde kullanılır.

Madde 125 – Hayvan Hakları

Hayvanlara eziyet edilmez, onların yaşam haklarına saygı gösterilir.

Madde 126 – Sağlık Hizmetlerine Erişim

Herkes ücretsiz veya uygun koşullarda sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına sahiptir.

Madde 127 – Hastalıkların Önlenmesi

Devlet, bulaşıcı hastalıkların yayılmasını önlemek için gerekli tedbirleri alır.

Madde 128 – Beslenme ve Gıda Güvenliği

Gıda güvenliği sağlanır, sağlıklı ve helal beslenme teşvik edilir.

Madde 129 – Acil Sağlık Hizmetleri

Acil durumlarda herkes hızlı ve etkin sağlık hizmeti alır.

Madde 130 – Engelli Sağlık Hizmetleri

Engelli bireylerin sağlık ve bakım ihtiyaçları devlet tarafından karşılanır.

Madde 131 – Ruh Sağlığı

Ruh sağlığı sorunlarına karşı toplumsal destek ve tedavi hizmetleri sağlanır.

Madde 132 – Çevre Eğitimleri

Toplumda çevre bilinci artırılır, çevre koruma eğitimleri yaygınlaştırılır.

Madde 133 – Sağlık Çalışanlarının Korunması

Sağlık çalışanlarının çalışma koşulları iyileştirilir, hakları korunur.

Madde 134 – Temiz Suya Erişim

Herkes temiz ve güvenilir içme suyuna erişim hakkına sahiptir.

Madde 135 – İklim Değişikliği ile Mücadele

Devlet, iklim değişikliğine karşı ulusal ve uluslararası tedbirler alır.

Madde 136 – Yeşil Alanların Korunması

Şehirlerde ve kırsal alanlarda yeşil alanlar korunur ve artırılır.

Madde 137 – Atıkların Geri Dönüşümü

Atıklar geri dönüştürülür, çevreye zarar vermeden bertaraf edilir.

Madde 138 – Sağlıklı Yaşam Teşviki

Toplum sağlığını korumak için spor, beslenme ve yaşam tarzı konularında teşvikler yapılır.

Madde 139 – Zehirli ve Tehlikeli Maddeler

Zehrli ve tehlikeli maddelerin kullanımı kontrol altında tutulur, halk sağlığı korunur.

Madde 140 – Afet Yönetimi ve Acil Durumlar

Afetlere karşı hazırlık yapılır, acil durum planları oluşturulur ve uygulanır.

Madde 141 – Ailenin Korunması

Aile, toplumun temelidir ve devlet tarafından korunur. (Nisa, 4/1)

Madde 142 – Evlilik

Evlilik, karşılıklı rıza ve şahitler huzurunda gerçekleşir. (Nisa, 4/3)

Madde 143 – Eşlerin Hak ve Sorumlulukları

Eşler birbirine karşı sevgi, saygı ve sorumlulukla yaklaşır. (Rum, 30/21)

Madde 144 – Çocukların Hakları

Çocuklar sevgi, eğitim ve korunma hakkına sahiptir. (En’am, 6/151)

Madde 145 – Boşanma

Boşanma, son çare olarak kabul edilir ve adaletle gerçekleşir. (Bakara, 2/229)

Madde 146 – Velayet ve Nafaka

Çocukların velayeti ve nafakası, Kur’an hükümlerine göre düzenlenir.

Madde 147 – Yetimlerin Korunması

Yetimlerin hakları korunur, mallarına zarar verilmez. (Nisa, 4/10)

Madde 148 – Toplumsal Dayanışma

Toplum, ihtiyaç sahiplerine karşı sorumludur ve dayanışmayı teşvik eder.

Madde 149 – Kadın Hakları

Kadınların hakları korunur ve onlara saygı gösterilir. (Nisa, 4/7)

Madde 150 – Engellilerin Hakları

Engelli bireyler toplumda eşit haklara sahiptir ve desteklenir.

Madde 151 – Yaşlıların Korunması

Yaşlılara saygı gösterilir, bakımları sağlanır.

Madde 152 – Gençlerin Korunması

Gençlerin eğitim, sosyal ve kültürel gelişimleri desteklenir.

Madde 153 – Sosyal Yardımlaşma

Toplumda yardımlaşma ve paylaşma kültürü teşvik edilir.

Madde 154 – Suç ve Ceza

Suç işleyenler adaletle yargılanır ve toplumun huzuru korunur.

Madde 155 – İnsan Onurunun Korunması

Her bireyin onuru, haysiyeti ve kişilik hakları korunur.

Madde 156 – Özgürlük ve Sorumluluk

Her birey özgürdür ancak özgürlüğü başkalarının haklarına zarar veremez.

Madde 157 – İyilik ve Hoşgörü

Toplumda iyilik, hoşgörü ve sevgi esas alınır.

Madde 158 – Komşuluk Hakları

Komşulara saygı ve yardım etmek toplumun görevidir. (Nisa, 4/36)

Madde 159 – Barış ve Birlik

Toplum içinde barış, birlik ve beraberlik korunur.

Madde 160 – Suçtan Arındırılmış Toplum

Devlet suçun önlenmesi için tedbirler alır, güvenliği sağlar.

Madde 161 – İnanç Hürriyeti

Herkes dinini seçmek ve yaşamakta özgürdür. Zorlama yoktur. (Bakara, 2/256)

Madde 162 – Dini İbadetler

Dinî ibadetler özgürce ve düzen içinde yapılır. Toplum düzenine zarar verilmez.

Madde 163 – Dini Eğitim

Dini eğitim Kur’an ve sünnet esaslarına göre verilir. Zorunlu değildir.

Madde 164 – Dini Kurumlar

Dini kurumlar toplum yararına faaliyet gösterir ve devlet tarafından korunur.

Madde 165 – Din ve Devlet İşleri

Devlet dini esaslara göre yönetilir ancak din işleri toplumun serbest alanındadır.

Madde 166 – İslam’ın Rehberliği

İslam, hayatın her alanında rehberdir ve hukuk sisteminin temelidir.

Madde 167 – Dini Bayramlar

Dini bayramlar toplumca kutlanır ve saygı gösterilir.

Madde 168 – Dini Özgürlüklerin Sınırları

Dini özgürlükler, başkalarının haklarına zarar vermemek şartıyla kullanılır.

Madde 169 – Dini Hoşgörü

Toplumda dini hoşgörü ve saygı esas alınır. Zorbalık ve baskı yasaktır.

Madde 170 – Dini Yayınlar

Dini yayınlar doğru ve sorumlu şekilde yapılır, toplum huzurunu bozmamak gerekir.

Madde 171 – Dini Liderler

Dini liderler toplumda rehberlik eder, adil ve sorumluluk sahibi olurlar.

Madde 172 – Din ve Eğitim

Dinî değerler eğitim sisteminde yer alır ve ahlak gelişimi desteklenir.

Madde 173 – Dini Toplantılar

Dini toplantılar özgürce yapılır, kamu düzeni bozulmaz.

Madde 174 – Dini Bayrak ve Semboller

Dini sembollere saygı gösterilir, zararlı davranışlardan kaçınılır.

Madde 175 – İslam’ın Evrenselliği

İslam barış, adalet ve merhamet dinidir, toplumun huzuru için çalışılır.

Madde 176 – Dini Azınlıklar

Dini azınlıkların hakları korunur, saygı gösterilir.

Madde 177 – İslam Hukukunun Uygulanması

İslam hukuku, adalet ve hakkaniyetle uygulanır.

Madde 178 – Dini Özgürlüklerde Devletin Rolü

Devlet, dini özgürlüklerin korunmasını sağlar ve aşırı müdahaleden kaçınır.

Madde 179 – İnanç ve Ahlak

İnanç ve ahlak birbirini tamamlar, toplumun temel direğidir.

Madde 180 – Din ve Barış

Din, toplumda barış ve kardeşliği tesis eder. Herkes buna katkıda bulunur.

Madde 181 – Barış ve Adalet Esasları

Devlet, uluslararası ilişkilerde barış ve adalet ilkelerini esas alır. (Maide, 5/8)

Madde 182 – Egemenlik ve Bağımsızlık

Devletin egemenliği ve bağımsızlığı kutsaldır, dış müdahalelere karşı korunur.

Madde 183 – Dostluk ve İşbirliği

Diğer devletlerle dostluk ve işbirliği ilişkileri geliştirilir.

Madde 184 – Uluslararası Hukuka Saygı

Devlet, uluslararası hukuka ve antlaşmalara riayet eder.

Madde 185 – İnsani Yardım

İnsani yardım ve destek, ihtiyaç sahiplerine öncelikli olarak ulaştırılır.

Madde 186 – Göç ve Sığınma

Mültecilere insan onuruna uygun muamele edilir ve hakları korunur.

Madde 187 – Ekonomik İşbirliği

Uluslararası ekonomik ilişkiler, adil ve karşılıklı fayda esasına dayanır.

Madde 188 – Kültürel Değişim

Uluslararası kültürel ilişkiler desteklenir, kardeşlik ve anlayış teşvik edilir.

Madde 189 – Çevre İşbirliği

Çevrenin korunması için uluslararası işbirliği yapılır.

Madde 190 – Terörizmle Mücadele

Devlet, terörizme karşı uluslararası ortaklarla işbirliği yapar.

Madde 191 – İnsan Hakları

Uluslararası insan hakları standartlarına saygı gösterilir ve desteklenir.

Madde 192 – Dış Politika Şeffaflığı

Dış politika kararları halkın bilgisine açık ve şeffaf olur.

Madde 193 – Diplomasi ve Müzakere

Diplomasi yoluyla sorunlar barışçıl şekilde çözülür.

Madde 194 – Savaş ve Barış

Savaş ancak meşru müdafaa ve uluslararası hukuk çerçevesinde yapılır.

Madde 195 – İnsani Değerler

Uluslararası ilişkilerde insan hakları ve insani değerler gözetilir.

Madde 196 – Mülteci Hakları

Mültecilerin temel hakları korunur ve insan onuruna saygı gösterilir.

Madde 197 – Ekolojik Denge

Uluslararası işbirliği ile ekolojik denge korunur.

Madde 198 – Küresel Adalet

Küresel adalet için çaba sarf edilir, mazlumlar desteklenir.

Madde 199 – Kültürel Mirasın Korunması

Uluslararası kültürel miras korunur ve saygı gösterilir.

Madde 200 – Uluslararası Barış ve Güvenlik

Devlet, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak için aktif rol oynar.

1. Hukuki Sorumluluk ve Ceza

• Adalet İlkesine Göre Ceza: Halife de diğer herkes gibi adalet önünde eşittir. Kamu malını çalması, hırsızlık suçu kapsamındadır. Kur’an’da hırsızlık için belirtilen hudud cezaları (el kesme gibi) ciddi ve belirleyici cezalardır (Maide, 5/38). Ancak halifenin makamı ve toplumsal etkisi göz önünde bulundurularak ceza ve prosedürler uygulanır.
• Malın Geri Alınması: Çalınan kamu malı mutlaka geri alınır, zarar tazmin edilir.
• Görevden Azil ve Siyasî Yaptırımlar: Halife, toplumun emanetini kötüye kullandığı için görevden alınır ve toplumsal güvenliği sağlamak için siyasî yaptırımlar uygulanır.

2. Ahlaki ve Manevi Sorumluluk

• Toplumsal Kınama ve Rehabilitasyon: Toplum tarafından kınanır, örnek olmaktan çıkarılır.
• Ahirette Hesap Verme: Halifenin yaptığı zulüm, yolsuzluk ve hırsızlık için ahirette çok ağır bir hesaba çekileceği Kur’an ve hadislerde vurgulanır.

3. Tarihî Uygulamalar ve Örnekler

• Tarihte, halifelerin de suç işlediği durumlarda (örneğin, kamu malını kötüye kullanma) genellikle azledildikleri, meşru yollardan görevlerinden alındıkları ve bazen sürgün veya hapis cezası ile karşılaştıkları görülmüştür.
• Hudud cezalarının doğrudan uygulanması tarih boyunca farklı toplumlarda değişkenlik göstermiştir. Ancak suçun büyüklüğüne göre ceza ve tazminat mutlaka uygulanmıştır.

Özetle

Halife, kamu malını çaldığında görevden alınır, yargılanır, malı geri öder, uygun hukuki ceza ile karşılaşır.
Ceza adalet ve Kur’an hükümleri çerçevesinde belirlenir; görevini kötüye kullanan yöneticilere hoşgörü gösterilmez.
Manevi ve toplumsal sorumlulukları çok büyüktür, bu yüzden hem dünya hem ahiret hesabı ağırdır.